تعریف تروماتیک
تجربه تروماتیک روابط انسانی را دچار تخریب میکند، به گونهای که میتواند مانع از نزدیکی و ایجاد صمیمیت شود، بنابراین شناخت و مدیریت آنها بخش مهمی از کنار زدن موانع برقراری روابط انسانی و زوجی می باشد. بعضی تروماهای موثر که چون دیوار و مانعی در برابر صمیمی شدن ظاهر میشوند، در این مقاله به بررسی اینکه زخم تروماتیک چیست میپردازیم با ما همراه باشید.

آسیب تروماتیک و انواع آن
بررسی انواع تروماها
یکی از تاثیرگذارترین آنها، تروما و زخم مورد بی توجهی و غفلت قرار گرفتن میباشد که میتواند ناشی از موارد زیر باشد:
۱- مادر، پدر یا مراقبی که به اندازه کافی از نظر هیجانی برای فرد در دسترس نبودهاند، یا زیادی در دسترس بودهاند، که امکان یادگیری و مستقل شدن برای فرد از آن جهت که نزدیکی و صمیمیت به اندازه کافی را در فضایی امن مشاهده و تجربه نماید، فراهم نشده است. در چنین فضایی است، که فرد میآموزد، چگونه نیازهایش را ابراز کند و چگونه این نیازها پاسخ داده خواهد شد، و در زمانی که نه بشنود، چگونه هیجان خود را تنظیم کند، تا دچار حس تروماتیک و در حد پاتولوژیک طردشدگی، از دست دادن، رها شدن، دوست داشتنی نبودن نگردد، و بتواند در صورت بروز طبیعی این احساسات، سوگواری هیجانی نماید، که به تنظیم هیجانی فرد در روابط آینده کمک نماید.
۲- فرد در رابطه قبلی بدلیل اینکه طرف مقابل به ناگاه تمام کرده یا پیمان شکنی کرده است،دچار حس طرد، رها شدن، کافی نبودن و سرخوردگی شده است و این احساسات در رابطه فعلی میتواند، با رفتارهایی از سوی پارتنر فعلی که ایجاد، تداعی کننده و زنده کننده آن است، برانگیخته شود و رابطه را دچار تلاطم نماید.
۳- تروما ناشی از رابطه قبلی مثل زمانی که جدایی دو پارتنر چه در غالب اتمام دوستی و چه طلاق به شدت همراه با اتفاقات ناخوشایند و آسیب زا بوده است و حس فرد از رابطه را تبدیل به یک تروما و ضربه سنگین روانی تبدیل کرده و چنان ترس و حس ناامنی برای فرد ایجاد کرده، که مانع از نزدیکی و صمیمیت در روابط آتی و پیشبرد رابطه میشود، و اگر فرد در روابط آتی احساس کند، که رابطه ممکن است، در حدی صمیمی شود،که کنترل رابطه از دستش خارج شود و برایش تداعی کننده حس ناامنی و ناخوشایند رابطه قبلی شود، با ایجاد موانعی مانع از جلو رفتن و پیشرفت رابطه میشود و یا اینکه رابطه را با ایجاد موانعی اتمام می بخشد تا با ترس ناامنی مواجه نشود.
عوارض دیگر زخم تروماتیک
زخم تروماتیک دیگری که می تواند، باعث حس شرم،خجالت، بی ارزشی، بی آبرو شدن شود، ممکن است ناشی از آن باشد، که والد مراقب غافل به هیجان کودک بی اعتنا بوده و واکنشی مبنی بر تایید، توجه و درک شدن به هیجان او نشان نداده یا آنقدر والد مراقب حمایتگری بوده که کودک فرصت ابراز مستقل هیجان خود را نداشته یا در روابط بعدی فرد حس تحقیر، ضعف و شکست زیادی را تجربه کرده.
بنابراین شرم و خجالت عزت نفس او را کاهش داده است و باعث شده صمیمی شدن که لازمه آن باز و گشوده بودن با پارتنر،دیده شدن و ابراز نیازها و آسیب پذیری ها می باشد برای فرد به شدت احساس خطر از بی ارزش شدن، تحقیر شدن،دیده نشدن، ضعیف بودن و ناقص دیده شدن کند و نزدیکی در رابطه باعث شود، او لخت و عریان شود، چهره واقعی پرنقص و عیبش دیده شود، انگ و برچسب بخورد و بی پناه در معرض قضاوت شدن و بی اعتنایی قرار گیرد و با شرم غیرقابل تحملی مواجه شود، و گاه آنقدر این احساسات در فرد نهادینه و درونی شده که بویژه در زمانی که پارتنر نیز فردی با خصوصیات نگاه از بالا به پایین می باشد، فرد بیشتر این احساسات درونی شده را از طرف پارتنر خود، با این هدف که قصد دارد او را سرزنش، تحقیر و محکوم کند، درک می کند و می بیند.

بی پناه در معرض قضاوت شدن و بی اعتنایی
همچنین در ویلاگ دکتر رضا احمدی بخوانید:
میل جنسی ضربه گیر رابطه عاطفی،فیزیکی زوج
فرد در این شرایط برای حفاظت از خود دیواری از اجتناب و دور شدن از صمیمیت را به دور خود میکشد، تا خود را در مقابل درد این احساسات شدید و غیرقابل تحمل حفظ کند یا برای حفاظت از خود در مقابل این احساسات، قسمتهای آسیب پذیر خود را نمی بیند، انکار میکند و نیاز پیدا میکند، دفاعی و سلطه جو شود، تا این آسیب، نقص و ضعف را به جای آنکه در خود ببیند، در پارتنر خود ببیند، تا این گونه بتواند با انتقاد از او، پارتنر را کم ارزش کند و با دیدن ضعف و بی کفایتی او حجابی بر شرمساری و ضعف خود کشیده، خود را در رابطه برتر و مسلط ببیند، تا نیاز تایید شدن و مورد توجه بودن برآورده نشده خود در گذشته را بطور مشکل گونه ای در روابط فعلی، پاسخ دهد که باعث ایجاد زخم تروماتیک می گردد.
فرد زخم خورده ای، که فرصت ترمیم و پانسمان زخم را نیافته، از رابطه نزدیک و صمیمی اجتناب میکند. در این راستا برای حفظ عزت نفس آسیب دیده خود در مواجهه با رابطه جنسی که اوج نزدیکی و صمیمیت است، ممکن است:
۱- از رابطه جنسی اجتناب کند و این حس را در پارتنر ایجاد کند، که جذاب و دوست داشتنی نیست.
۲- سعی کند تسلط و کنترل رابطه جنسی را در دست بگیرد که بعد از مدتی،ممکن است طرف مقابل حس مهم نبودن و بی ارزشی کند و پا پس بکشد.
۳- به دلیل ترس از طرد شدن و حس ناامنی، برای آنکه با این احساسات مواجه نشود، با دیوارهایی مانع از نزدیک شدن در رابطه جنسی شود، فاصله و دوری ایجاد کند، که نکند انتهای داستان نزدیکی و رابطه جنسی با دوست نداشتی بودن، کافی نبودن، طرد شدن، حس ناامنی و بی اعتمادی مواجه شود.
۴- بدلیل شرمگین بودن، مهم ندیدن و کم ارزش دیدن خود، خودش را مستحق تنبیه، مورد سوئ استفاده قرار گرفتن و پذیرفتن هر آنچه پارتنر می خواهد، ببیند و بنابراین خود را در موقعیتی قرار دهد که برای آنکه درد شرم کم ارزشی خود را نکشد، نیازها و خواسته های خود را انکار کند یا ابراز نکند و به جای آن بتدریج حس عصبانیت و خشم از قربانی بودن، مستأصل شدن و درماندگی را پیدا کند، که مانع از لذت بردن در رابطه جنسی می شود.
آگاهی بخشی تروماتیک
آگاهی از این تروماتیکها و احساساتی که فرد در رابطه فعلی ادراک می کند، باعث می شود، فرد متوجه شود،پاسخ فعلی او، واکنشی همزمان به رفتار پارتنر فعلی و بازشدن زخم ترومای قبلی است.
بنابراین فرد و پارتنر او با مجهز شدن به این شناخت، گویی به احساس و فکر خود اجازه می دهند، که از رفتارهای دفاعی، سرزنش آمیز، قضاوتی، برچسب زنی، خود مقصر پنداری یا دیگر مقصر پنداری بکاهند.
به موازات آن بتوانند نیازها، آسیب پذیری ها و تفاوتهای یکدیگر را به رسمیت بشناسند، کمتر طرف مقابل را سیاه یا سفید ببینند و حس های غم، خشم، شرم و گناه را در حدی قابل تحمل لمس و احساس کنند.
با دیدن و مواجهه با احساسات زیرین و آگاهی از علل آن، این توانایی را خواهند داشت، که در بسیاری از موقعیتها و تنش ها، هیجان خود را تنظیم کنند و به مواجهه بهتر و مدیریت هیجانی خود و پارتنر کمک کنند.
در ادامه بررسی زخم های ناشی از تروما، زخم های ناشی از تروما تهدید،خشونت و تجاوز فیزیکی یا جنسی ترمیم نشده و اثر آن بر روابط را بررسی میکنیم.
تجربه تنبیه و پرخاشگری روانی،فیزیکی و جنسی توسط والدین، مراقب، آشنایان و غریبهها در کودکی، نوجوانی یا بزرگسالی که برای فرد حل نشده باقی مانده و زخم مزمنی را ایجاد کرده، در فرد بصورت افکار تکراری مزاحم مرتبط با رویداد و حس ترس و خشم از ناامنی و بی اعتمادی تجربه میشود.
تجربه بیش از حد این احساسات باعث اجتناب، دوری و فرار از نزدیکی و صمیمیت در رابطه فعلی عاطفی،فیزیکی و جنسی با پارتنر برای عدم وقوع و مواجهه با این احساسات می شود. فرد از ترس آنکه نکند،چنین احساسات تلخی را مجددا بصورت ناامنی،ضعف، ناتوانی،رنج و مورد سوی استفاده واقع شدن تجربه کند، از قرار گرفتن در موقعیتهای نزدیک و صمیمی اجتناب می کند.
چنین فردی در رابطه بین فردی خود با هر نشانه رفتاری توسط پارتنر فعلی که برانگیزاننده احساسات آن رویداد تجربه شده و حل نشده در گذشته باشد،مثل بلند صحبت کردن،بداخلاق شدن، توهین و سرزنش دیدن، آبشار احساسی مشابه آن رویداد فعال می شود، و ترس سرکوب شده ناامنی و بی اعتمادی به صورت خشم بروز می یابد.
بنابراین درمانگر در قدم اول کمک می کند، فرد زخم خورده، با ترس خود از طرد شدن، فقدان، رهایی، از دست دادن کنترل، پاشیده شدن و نابودی یا شرم و خجالت از حقارت و مورد تمسخر واقع شدن مواجه شود، پیامدهای این ترس و شرم فاجعه آمیز ارزیابی شده و منبع آن را احساس کند و دریابد و اعتماد کند، که بدترین ترس و شرم هایش با ابراز کردن شنیده و بیشتر از آنچه حدس می زده، درک خواهد شد.
به تدریج معنی دهی جدید به آن رویداد تروماتیک خواهد داد تا بتواند هیجان خود را تنظیم کند. در این پروسه فرد متوجه می شود، که این احساس ترس و شرم از نزدیکی و صمیمیت در مورد رویداد قبلی ممکن است، کارکردی بوده باشد و مانع از تکرار آن احساسات تلخ گردیده باشد، اما در رابطه فعلی زیانبار است و تمرین کند، که با رابطه فعلی تمایز دهد و اجازه دهد پارتنر نیز به آن سوی دیوار دفاعی که برای اجتناب از مواجه شدن با این حس ها کشیده و مانع از نزدیکی می شود، بیاید تا این حس ها را ببیند.
پارتنر دیگر نیز آموزش می بیند، که احساسات منفی پارتنر زخم خورده را بطور فعال بشنود، آگاه شود که چگونه زخم تروماتیک قبلی در رابطه فعلی خود را نشان می دهد و این تجربه را بدون آنکه به خود نسبت دهد، احساس آسیب کند و دفاعی شودبه رسمیت بشناسد و بپذیرد و به جای آنکه به پارتنر زخم خورده، دائم فشار بیاورد که تو مشکل ادامه در پایین و به جای آنکه به پارتنر زخم خورده، دائم فشار بیاورد که تو مشکل داری و بایستی خودت را تغییر دهی، از رفتارهای موجب برانگیخته شدن این ترس و شرم ها،حدالامکان اجتناب نماید.
در چنین فرآیندی پارتنر زخم خورده، خود تلاش می کند،زخم تروماتیک خود را پانسمان نماید و از طرفی پارتنر او نیز در این پانسمان کردن مشارکت و همراهی می نماید.
در ادامه سلسله مطالب زخم های تروماتیک به ردپای آن بر رابطه می رسیم، که موجب افتادن رابطه در دام سیکل های معیوب می شود، که شایعترین آنها تعقیب کننده – فاصله گیرنده، سلطه گر – تسلیم شونده یا ترکیبی از آنها می باشد. فرد در جایگاه هر کدام از نقش های بالا که در رابطه قرار بگیرد، حس هایی را تجربه خواهد کرد، که برای تداوم رابطه و حس خوب با هم بودن مخرب خواهد بود.
فرد تعقیب کننده در زمینه تجربیات قبلی، بیش از حد دچار اضطراب جدایی و نگران از دست دادن فرد مقابل می باشد و بنابراین با نزدیک شدن بیش از حد، عدم به رسمیت شناختن فضای فردی، چک کردن و کنترل بیش از حد رابطه می خواهد،مانع از مواجهه خود با ترس از دست دادن، حس تنهایی، رهایی و بی کسی خود شود.
در مقابل فرد فاصله گیرنده با توجه به تجربیات قبلی، در نزدیکی رابطه ممکن است حس طرد در آینده کند، یا در این نزدیکی و صمیمیت، ابعادی از او آشکار شود که خجالت آور خواهد بود، یا درخواست برای نزدیکی به طرف مقابل، ضعف و ناتوانی او را آشکار خواهد کرد و بنابراین دیواری سنگی به نام فاصله گرفتن و اجتناب کردن در مقابل پارتنر می سازد تا مانع از دیده شدن حس ترس و ناامنی خود شود، اما این دور شدن حس های فرد تعقیب کننده را تشدید می کند و با شدت بخشیدن به رفتارهایش، می خواهد مانع از دوری پارتنر شود و اینگونه حس های منفی پارتنر اجتناب کننده و در نتیجه این سیکل روز به روز قوی تر می شود.

تروماتیک
سیکل معیوب شایع دیگر سلطه گر – تسلیم شونده می باشد که باعث ایجاد زخم تروماتیک میگردد. فرد سلطه گر در زمینه تجربیات قبلی نگران و مضطرب اتفاق بدی در آینده رابطه می باشد و درحالت آماده باش و گوش بزنگی برای پیشگیری از آن است، بنابراین رابطه و فرد مقابل را به شدت کنترل می کند، عملکرد طرف مقابل برایش قابل قبول نیست و بنابراین خرده گیری و سرزنش می کند، و چون کار طرف مقابل را قبول ندارد، بیش از حد مسوولیت پذیر می شود و با به دست گرفتن عنان کارها، دیوار سنگی می کشد تا مانع از آن شود که کنترل زندگی از دستش خارج شود یا از وقوع اتفاق غیرقابل پیش بینی و خطرناک جلوگیری کند.
در مقابل فرد تسلیم شونده در زمینه تجربیات گذشته، برای فرار از انتقاد،شرمگین نشدن از حس ضعف و ترس از عصبی شدن طرف مقابل و تنش، دیوار سنگی از تسلیم شدن، فروخوردن نیازهای خود، کناره گیری و خاموش شدن را برای حفاظت از خود قطور و قطورتر می کند. فرد مسلط از گوش بزنگی و مسوولیت پذیرفتن بیش از حد، حس خستگی، قربانی بودن و نادیده گرفته شدن عملکردش می کند و بر کنترل و سرزنش می افزاید و فرد تسلیم شده حس قدرنشناسی و زیاده خواه بودن پارتنر و مهم نبودن خود در رابطه می کند و بر شدت سیکل افزون می گردد.
برای در آمدن از این سیکل ها و جلوگیری از ایجاد زخم تروماتیک ابتدا باید آنها را کشف کرد و شناخت. مشخص کرد در پشت چک کردن، اجتناب، سرزنش، کنترلگری و مسوولیت پذیری بیش از حد، چه احساساتی خوابیده است، و کمک شود در فضایی امن و همراه با همدلی و به رسمیت شناختن این احساسات، منبع آنها نیز قابل دستیابی گردد، تا کمک شود، فرد با احساسات خود مواجه شود، بازمعنادهی کند، آنرا تغییر دهد و با نگاهی جدید بپذیرد یا حل کند.
برای دریافت نوبت وبزبت و درمان رولنپزشکی میتوانید برای دریافت نوبت آنلاین دکتر رضا احمدی به وبسایت آوید کلینیک و بخش رزرو آنلاین نوبت مراجعه نمایید.